Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu

Enerji sistemlerinin daha esnek ve güvenilir hale gelmesinde kritik bir role sahip olan enerji depolama teknolojilerine yönelik ülke stratejisinin belirlenmesi amacıyla TENMAK tarafından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı adına hazırlanmakta olan Türkiye Enerji Depolama Teknolojileri Stratejisi ve Eylem Planı için 13 Mayıs 2025 tarihinde TENMAK Başkanlık Yerleşkesinde bir çalıştay gerçekleştirildi.

Teknik, stratejik, mevzuat ve finansman tematik başlıklarında enerji depolama teknolojilerine dair öncelikli alanlar, ihtiyaçlar ve çözüm önerilerinin masaya yatırıldığı çalıştaya kamu, özel sektör, akademi, finans kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılım sağlayarak sadece bugünün ihtiyaçları için değil, orta ve uzun vadeli, iddialı ama uygulanabilir eylemlerin belirlenmesi sürecine önemli katkılar sağladılar.

Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) bünyesinde faaliyet gösteren Proton Hızlandırıcı Tesisi, ileri teknolojisi ve stratejik üretim kapasitesiyle ülkemizin bilimsel altyapısına önemli katkılar sunuyor.

TENMAK’ın Ankara’daki yerleşkesinde bulunan tesis, 30 MeV kapasiteli proton hızlandırıcısıyla başta nükleer tıp olmak üzere birçok alanda kullanılan kısa ömürlü radyoizotopların üretimini gerçekleştiriyor. Bu izotoplar, özellikle kanser teşhisinde kullanılan PET ve SPECT görüntüleme cihazlarında yoğun olarak kullanılıyor.

Ülkemizin bu alandaki dışa bağımlılığını azaltmayı hedefleyen tesis, PET (flor-18) SPECT (iyot-123, indiyum-111, galyum-67 ve talyum-201) gibi kritik öneme sahip radyoizotopların yerli ve güvenli üretimini sağlıyor. Aynı zamanda üniversiteler ve araştırma kurumlarıyla yapılan iş birlikleri sayesinde bilimsel çalışmaların da merkezi konumunda yer alıyor.

Proton Hızlandırıcı Tesisi, sadece sağlık alanına değil, aynı zamanda endüstriyel uygulamalar ve malzeme bilimi araştırmaları için de kullanılabilecek çok yönlü bir altyapı sunuyor. TENMAK, bu teknolojik imkânları yerli araştırmacıların hizmetine sunarak bilimsel kapasitenin gelişmesine destek veriyor.

Dosya	Açıklama
TENMAK Proton Hızlandırıcı

Ülkemizin enerji sektörünün dijital dönüşüm sürecine yön verecek stratejik çerçevenin oluşturulması amacıyla TENMAK tarafından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı adına hazırlanmakta olan Türkiye Enerjide Dijitalleşme Teknolojileri Stratejisi ve Eylem Planı için 12 Mayıs 2025 tarihinde TENMAK Başkanlık Yerleşkesinde bir çalıştay gerçekleştirildi.

“Strateji”, “Veri ve Teknoloji” ile “İnsan ve Kültür” tematik başlıklarında enerjide dijitalleşme teknolojilerine dair öncelikli alanlar, ihtiyaçlar ve çözüm önerilerinin masaya yatırıldığı çalıştaya kamu, özel sektör, akademi ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılım sağlayarak enerji değer zincirimizin uçtan uca dijital dönüşümünü gerçekleştirmeye yönelik eylemlerin belirlenmesi sürecine önemli katkılar sağladılar

Radyolojik veya nükleer bir acil durumda, ilk müdahale ekiplerinin, halkın ve çevrenin maruz kalabileceği doz hızlarının ve bu dozların bulunduğu bölgelerin hızlı bir şekilde tespit edilebilmesi hayati bir öneme sahiptir. TENMAK, Nükleer Enerji Araştırma Enstitüsü bünyesinde üretilen, yerli radyasyon doz hızı dedektörü, erişilmesi zor olan bölgeler ve yerden ölçümlerin zaman alıcı olduğu durumlarda, operatörün güvenli bir mesafede radyolojik haritalama gerçekleştirebilmesini sağlamaktadır.

İHA’dan bağımsız olarak da kullanılabilen ve yaklaşık 5 kg ağırlığında olan modüler yapıdaki radyasyon izleme sistemi iki farklı dedektör barındırmaktadır. İlk dedektör yaklaşık 11 cm x 5,5 cm x 35 cm (2.117,5 cm³) boyutlarında 2,5 kg ağırlığında olan plastik sintilasyon dedektörü ve fotoçoğaltıcı tüpten (PMT) oluşmaktadır. İkinci dedektör ise 10 adet, 1 cm çapında ve 4 mm kalınlığındaki yeni nesil LaYO seramik sintilatörlü fotodiyot tabanlı bir dedektördür.

Sistem tarafından elde edilen gama radyasyon sayım verileri, coğrafi bilgi sistemleri ve jeoistatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilir. İnterpolasyon yöntemiyle ölçüm noktaları arasında kalan bölgeler için hesaplar yapılarak radyolojik yoğunluk haritaları oluşturulur. Bu sayede, 172 kBq aktiviteli bir noktasal radyoaktif kaynak 3 metreden yüksek doğrulukla tespit edilebilmektedir.

Bu sistem, radyasyon kaynaklı acil durum müdahale anında, nükleer tesis güvenliğinin sağlanmasında, atık sahalarının radyolojik denetiminde ve KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer) tehdit tespit operasyonlarında etkin bir şekilde kullanılabilecektir.

Tablo 1. İ-RİS radyasyon izleme sistemi teknik özellikleri.

Şekil 2. Radyolojik haritalama.